Vooral voor grote urgente restauratieopgaven voor rijksmonumenten, die de komende tien jaar moeten worden uitgevoerd, is te weinig geld beschikbaar. Dat blijkt uit een rapport van onderzoeksbureaus Hylkema Erfgoed en Fenicks, dat bij een brief van demissionair staatssecretaris Fleur Gräper-Van Koolwijk aan de Tweede Kamer is aangeboden.
Het rapport, getiteld Onderzoek restauratieopgave 2024 – 2033 en evaluatie restauratiesubsidies niet-woonhuis-rijksmonumenten, is opgesteld in opdracht van het ministerie van OCW, in samenspraak met het Interprovinciaal Overleg (IPO). Het onderzoek is mede begeleid door de VNG en het Nationaal Restauratiefonds. Uit de jaarlijkse provinciale monumentenmonitors blijkt dat 14,6 procent van de (niet-woonhuis) rijksmonumenten in matige tot slechte staat verkeert.
Tussen wal en schip
De onderzoekers constateren dat de restauratieopgave in zijn geheel de afgelopen jaren is gedaald, dat is mooi. Maar restauraties bij grote monumenten komen in het huidige stelsel vaak niet van de grond omdat deze projecten vaak om forse subsidies vragen.
Het gaat daarbij om cultuurhistorisch zeer belangrijke monumenten, waar vaak ook sprake is van een waardevol interieur. Deze grote opgaven kunnen niet of onvoldoende bediend worden vanuit de provinciale regelingen. Dergelijke omvangrijke restauraties vragen om financiële steun in de orde van grootte van vaak meerdere provinciale jaarbudgetten. Dit vraagt om een gezamenlijke aanpak met de rijksoverheid, aldus het rapport.
Verborgen gebreken, hogere kosten
Volgens Hylkema Erfgoed en Fenicks wordt de totale restauratieopgave op basis van de monumentenmonitors geraamd op 2,2 miljard (prijspeil 2024).
Als uitgegaan wordt van een restauratieopgave van maximaal 10 procent (sinds 1994 de beleidslijn) is er een opgave van tenminste circa 700 miljoen. Deze raming is volgens de onderzoekers een ondergrens, omdat de kosten veel hoger kunnen blijken door verborgen gebreken achter de gevel, interieurherstel en funderingsproblemen. Naast de restauratienoodzaak vragen ook verduurzamingsingrepen om investeringen, zeker als sprake is van herbestemming.
Kamerbrief staatssecretaris
De vorige staatssecretaris Cultuur en Media erkent in haar kamerbrief van 20 juni dat het nijpend tekort voor de restauratie van de grote rijksmonumenten in Nederland significant is. Zij raadt haar opvolger aan hier maatregelen voor te nemen.
Foto: Op 4 april overhandigden Ben Verfürden (Hylkema Erfgoed) en Jan-Hylke de Jong (Fenicks) een tussenrapportage van het onderzoek aan Fleur Gräper-Van Koolwijk, demissionair staatssecretaris Cultuur en Media en Meindert Stolk, gedeputeerde van Zuid-Holland en portefeuillehouder erfgoed van het IPO. V.l.n.r. Meindert Stolk, Fleur Gräper-Van Koolwijk, Jan-Hylke de Jong en Ben Verfürden.