Nederland telt honderden tuinsteden en tuindorpen. Sommige liggen rond steden maar meestal zijn ze als wijk in de stad opgenomen. Ooit gebouwd als reactie op de zwaar vervuilde steden aan het eind van de 19e eeuw boden ze arbeiders een nieuw perspectief op een mooie woonomgeving in het groen: de tuinstadgedachte.
Museum Het Schip in Amsterdam presenteert van 11 oktober tot en met 27 juli 2025 de indrukwekkende tentoonstelling Het Paradijs van de arbeider. MONUMENTAAL nr. 3 – 2024, verkrijgbaar vanaf vrijdag 12 juli, blikt er met een indringende reportage alvast ruimhartig op vooruit. Het erfgoedmagazine valt voor het eerst ook bij lezers van het opgeheven tijdschrift Herenhuis in de bus.
Antwerpen Centraal
De coverstory van deze editie van MONUMENTAAL is gewijd aan het Centraal Station van Antwerpen, dat zonder twijfel het predicaat kathedraal verdient. Het spoorwegmonument en eigentijds logistiek centrum, gebouwd in het fin de siècle, behoort tot de mooiste ter wereld. Kenners noemen het knooppunt in één adem met vermaarde stations als Londen- St. Pancras, Venetië-Santa Lucia, Grand Central Terminal-New York en het Hauptbahnhof Berlijn.
Pampus
Demissionair minister Rob Jetten (Klimaat en Energie) heeft eind mei de nieuwe duurzame energievoorziening geopend van forteiland Pampus, rijksmonument en UNESCO Werelderfgoed.
Het artificiële eiland is al sinds zijn ontstaan off grid: niet verbonden met de wal voor stroom, water of gas. Dit gegeven was dé inspiratiebron voor het innovatieve en klimaatneutrale energiesysteem op Pampus. Door inzet van wind, zon, waterstof, biovergisting en thermische energie kan het eiland het hele jaar fossielvrij zijn eigen boontjes doppen. Voor Pampus een mijlpaal, voor de wereld een bemoedigend voorbeeld.
Bomenonderzoek
Hoe kunnen monumentale bomen beter worden beschermd? Die vraag staat centraal in een brede studie in opdracht van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) en de Bomenstichting. Het onderzoek wordt uitgevoerd door Terra Nostra, kennisatelier voor boom en bodem. De uitkomsten worden eind dit jaar verwacht.
Publiekspresentatie Ammersoyen vernieuwd
Ammersoyen in het Gelderse dorp Ammerzoden in de Bommelerwaaard behoort tot de best bewaarde middeleeuwse kastelen van Nederland. Het is hier te lande bovendien het enige kasteel met een uit die tijd stammende brouwoven. Prinses Margriet opende in de burcht een geheel vernieuwde publiekspresentatie.
Stadhuis op scheepswerf
Op de voormalige marinewerf Willemsoord ontwierpen Office Winhov en Van Hoogevest Architecten de herbestemming van twee historische gebouwen – de neoclassicistische mastenloods en de naoorlogse zeilmakerij – tot stadhuis. De voorheen verspreide bestuursfuncties van Den Helder zijn in beide gebouwen samengebracht.
De hemel van Gerard de Lairesse
Een monumentale plafondschildering van Gerard de Lairesse, te bewonderen in het Vredespaleis te Den Haag, blijkt de directe neerslag van dramatische gebeurtenissen uit het Rampjaar 1672. Toen werd de Republiek door vier buitenlandse legers tegelijk aangevallen. Dat concludeert kunsthistorica Margriet van Eikema Hommes in haar boek De Hemel van Gerard de Lairesse.
Florakamer Kasteel Arcen
De Florakamer van Kasteel Arcen in Noord-Limburg stond symbool voor de weelde en pracht van de 18e-eeuwse baroktijd. De ontvangstruimte werd meer dan 370 jaar geleden gebouwd door de vooraanstaande familie Van Gelre. Het Limburgs Landschap wil de historische kamer weer de sfeer laten ademen van luxe en grandeur. Daarom zoekt de organisatie hulp.
Historische moestuinen
Ruim honderd jaar geleden lag op enige afstand van kasteel De Haar in Haarzuilens nabij Utrecht een grote moestuin met een indrukwekkend kassencomplex. Van daaruit leverden de tuinbaas en zijn knechten verse groenten en fruit aan de kasteelkeuken en bloemen om het huis te decoreren.
Net als veel andere moestuinen bij kastelen en buitenplaatsen verloor deze in de vorige eeuw haar functie. Na jaren te hebben gediend als paardenwei is Moestuin De Haar in oude luister hersteld, in een modern jasje. Onder de titel Het zalige landleven duiken Lenneke Berkhout en Anne Wolff in de geschiedenis van de moestuinen.
Rijtuigen, tuigen en stallen
Kasteel Middachten in het Gelderse dorp De Steeg presenteert tot 29 september In volle vaart!, een expositie over de rijke geschiedenis van rijtuigen, tuigen, livreien en stallen op het landgoed. Twaalf geheel gerestaureerde rijtuigen zijn te bewonderen in het koetshuis. Dat vormt, samen met de stallen en de tuigenkamer, het oudse en authentiek bewaard gebleven stalgebouw van Nederland.
Vrouwen in de moderne architectuur
Lang ging het bij het Rietveld-Schröderhuis in Utrecht vooral over de architect: Gerrit Rietveld. De opdrachtgeefster die haar naam aan het huis gaf, werd niet of minder belangrijk gevonden. Ondertussen weten we beter. Truus Schröder was een eigenzinnige vrouw met uitgesproken ideeën over wonen. Ze was niet alleen opdrachtgeefster maar ook medeontwerper. Zonder haar zou het huis op UNESCO’s Werelderfgoedlijst er niet zijn geweest. Het Rietveld-Schröderhuis viert dit jaar zijn 100-jarig bestaan.
Uniek rouwbord na 229 jaar weer thuis
Voorjaar 2024 is in het schilderachtige kerkje van het Noord-Groningse dorp Warfhuizen een rouwbord van ene Georg Maurits Baron van Asbeck (1701-1767) onthuld. Het kunstwerk had na meer dan twee eeuwen zijn weg terug naar huis gevonden. Niet alleen het bord is fascinerend, ook het verhaal erachter.
Verder in de derde MONUMENTAAL van 2024 o.a. de vertrouwde rubrieken Beeldspraak, Specialist, Boeken en Etalage. De column (Te) jong erfgoed is van Lieke Droomers.
Foto: Agnetapark in Delft (foto Floris Weekhout).