Voor het derde jaar op rij zijn magazine MONUMENTAAL en Open Monumenten Dag (OMD) Amsterdam een samenwerking aangegaan Vijftig monumenten in de hoofdstad openen in het weekeinde van nationale Open Monumentendag (zaterdag 14 en zondag 15 september) hun deuren voor publiek.
De 38e Amsterdamse editie duikt in de ondergrondse stad. Bezoekers worden letterlijk mee onder de grond genomen: door kelders, tunnels en bunkers en langs archeologische vondsten. Alle 250 vrijwilligers van het evenement krijgen MONUMENTAAL in een goody bag aangeboden.
Bovengronds
Bovengronds zijn in het kader van ‘de ondergrondse stad’ gedurende de OMD eveneens verborgen plekken te ontdekken, zoals schuilkerken. Ook zijn verhalen te horen van tegendraadse Amsterdammers in alle soorten en maten, waaronder krakers, graffitikunstenaars en andere non-conformisten.
De tombe van Michiel de Ruyter in de Nieuwe Kerk is exclusief te bezoeken. Waar normaal louter afstammelingen mogen afdalen in de gemetselde grafkelder, kan tijdens Open Monumentendag iedereen de eikenhouten sarcofaag van dichtbij bewonderen.
Live meekijken met archeologen tijdens hun onderzoek naar skeletresten in de Nieuwe Kerk kan ook.
Huis Merkelbach
In Huis Merkelbach aan de Keizersgracht 374 wordt onder leiding van kunstenaar Wolf Hekkema een workshop tekenend schilderen gegeven. De vorig jaar overleden kunstschilder Clemens Merkelbach van Enkhuizen schonk zijn monumentale pand al tijdens zijn leven aan Stadsherstel Amsterdam.
Jarenlang wijdde Merkelbach van Enkhuizen zich aan herstel van de 18e- en 19e -eeuwse toestand van huis en tuinhuis. Overeenkomstig ’s mans wens zijn deze nu geschikt gemaakt voor bewoning door afgestudeerde kunstenaars, die er ook atelierruimte krijgen.
ARTIS-Aquarium
Het ARTIS-Aquarium wordt sinds 2021 grondig gerestaureerd. Buiten ziet het gebouw uit 1881 eruit als een klassieke tempel. Binnen wordt het opnieuw ingericht voor het tonen van onderwaterleven.
In het souterrain bevinden zich bakstenen gewelven die de zware waterbassins dragen. Uniek is het Lloyd-waterfiltersysteem, dat al ruim 140 jaar alle aquaria van natuurlijk gefilterd water voorziet. Het nieuwe Aquarium opent in 2026. Liefhebbers kunnen meer te weten komen over de restauratie en van gedachten wisselen met betrokkenen: van architect tot dierverzorger (leeftijd 8+).
Food-history
In het archeologisch depot van Amsterdam worden in ruim 5.000 kratten de meest uiteenlopende zaken bewaard, in beerputten vol afval of op andere archeologische vindplaatsen.
Van grote aardewerken potten tot chique beschilderd serviesgoed en van houten speelgoed tot metalen wapentuig. De voorwerpen, soms al eeuwen oud, komen uit alle hoeken van de wereld. Hagar Moody verzorgt een lezing over de food-history van Amsterdam: van pannen en potten uit de 17e en 18e eeuw tot de stad vol smaken uit de hele wereld van nu.
Universiteitsbibliotheek
De Universiteitsbibliotheek aan het Singel telt twee atoomschuilkelders. De eerste zit onder de vloer van de ingangshal en is zo’n zestig vierkante meter groot. De andere, waarvan de ingang bovengronds is, doet nu dienst als fietsenkelder en is niet te bezoeken. Kunstenaar Kees van Leeuwen legt uit hoe zijn werk wordt beïnvloed door de tegenstelling tussen de eigenlijke functie van nucleaire schuilplaatsen en de serene rust die zij uitstralen.
HipHop, dans en zang
Het zeventiende-eeuwse Huis Van Brienen aan de Herengracht 284 is in 1728 naar de laatste Franse mode gemoderniseerd. Behalve de rijk afgewerkte representatieve ruimtes op de beletage zijn ook de keuken, opslagkelders, knechtenkamer en tuinkamer in het souterrain goed bewaard gebleven.
Choreograaf Gregory Shaggy en zijn creatieve team van Studio Free and Style gaan in verschillende ruimtes door middel van hiphop, dans en zang op zoek naar hun gedeelde roots.
Rioolgemaal
Tot 1840 stond aan de Weteringschans de Weteringpoort, een doorgang in de middeleeuwse stadsmuur. Na sloop daarvan is ter plaatse een gebouwtje in klassieke stijl neergezet, bedoeld voor het innen van stedelijke belastingen.
Sinds 1987 dient het als entree van een groot ondergronds rioolgemaal. Bij het commiezenhuisje worden door waterschap Amstel, Gooi en Vecht rondleidingen verzorgd. Het rioolgemaal ligt diep verscholen onder de grond.
Open Monumentendag
De jaarlijkse Open Monumentendag in het tweede weekeinde van september is een nationaal evenement dat in veel steden in Nederland plaatsvindt waarbij duizenden monumenten worden opengesteld. Doel is om het bewustzijn en de waardering voor cultureel erfgoed te vergroten en mensen te laten genieten van de architectuur en geschiedenis die de steden te bieden hebben.
www.amsterdam.nl/openmonumentendag en www.openmonumentendag.nl
Foto: Daal af in de tombe van Michiel de Ruyter in de Nieuwe Kerk (foto Eric en Petra Hesmerg).