De monumentale kerk van Overschild wordt gevijzeld. Met deze techniek wordt het gebouw gecontroleerd en gelijkmatig 150 centimeter opgetild met behulp van hydraulische hefapparaten. Het spectaculaire karwei, waarmee deze week een begin is gemaakt, is bedoeld om het gebouw in het aardbevingsgebied van Groningen te versterken.
Het programma daartoe is opgesteld door de Nationaal Coördinator Groningen (NCG) samen met eigenaar de Groninger Kerken. Er is een nieuwe, constructieve vloer op een nieuwe paalfundering aangebracht, die nu het historische kerkgebouw ondersteunt. Beton is gestort in de 22 meter lange stalen buispalen en vijzels zijn geplaatst om de kerk op te tillen. De dikke kerkmuren (ongeveer 50 centimeter) zijn met een diamantzaag horizontaal losgezaagd van de fundering.
Anderhalve meter hoger
Op dinsdag 16 juli ging het daadwerkelijke vijzelen van start en een dag later stond de kerk tijdelijk ongeveer anderhalve meter hoger. Nadat een nieuwe, bevingsbestendige constructie is aangebracht, gaat het gebouw in het najaar weer omlaag. De kerk staat dan op trillingsdempers zodat eventuele bevingen in de ondergrond geen vat meer hebben op het gebouw.
“Het is de tot nu toe omvangrijkste versterking van ons bezit”, zegt Jur Bekooy, bouwkundige bij de Groninger Kerken. “Deze techniek toont niet alleen vakmanschap en de vooruitgang in bouwtechnieken, maar garandeert ook de toekomstbestendigheid van het historische gebouw”.
Bevingsschade en restauratie
De aardbevingsschade in de 144 jaar oude kerk van Overschild werd in 2014 geconstateerd. Scheuren in de 45 centimeter dikke muren waren niet meer te negeren. In opdracht van de Groninger Kerken heeft Holstein Restauratie Architectuur de schade geïnventariseerd. Daarna is een restauratieplan opgesteld. Met het oog op de risico’s vanwege de aardbevingen bleek in die periode dat de kerk ook ingrijpend moet worden versterkt.
Base isolation
Diverse opties werden onderzocht en in gezamenlijk onderzoek van de NCG, technische deskundigen, overheden en de Groninger Kerken viel de keuze op zogenoemd base isolation. Bepalend daarbij is dat de versterking zo min mogelijk zichtbaar moet zijn voor ex- en interieur.
Base isolation houdt in dat de kerk helemaal wordt opgetild en op flexibele dempers (een soort veren) wordt gezet. Hierdoor werken trillingen in de ondergrond niet langer door in het gebouw. Volgens Paul Wisman, programmamanager bij de NCG, is het een zeer langdurig en zorgvuldig proces geweest om te komen tot versterking van de kerk. “Met als belangrijk uitgangspunt, dat het karakter en de monumentale waarde van het gebouw voor Overschild behouden moeten blijven. In constructieve samenwerking tussen de Groninger Kerken en de NCG staat er straks een prachtig gerenoveerde, vernieuwde en versterkte kerk”.
Recreatie en toerisme
De noodzakelijke versterking biedt de eigenaar de kans om het project te verbreden met een andere bestemming. Het gebouw krijgt een nieuwe functie voor recreatie, toerisme en inwoners.
De recreatieve ontwikkeling van het Schildmeer en vooral Roegwold is al jaren gaande; wandelaars en fietsers profiteren ervan. De verbouwde kerk moet aan die ontwikkeling bijdragen. Het project Rustpunt Overschild en meer voorziet o.a. in een theeschenkerij. Voor het dorp wordt het gebouw een plek voor concerten en om visite te ontvangen.
Veel partijen
Bij het versterkingstraject zijn veel partijen betrokken. Naast de Nationaal Coördinator Groningen en de Groninger Kerken zijn dat onder andere architectenbureau Holstein Restauratie Architectuur uit Groningen en Ingenieursbureau ARUP. Het project wordt uitgevoerd door bouwkundig hoofdaannemer Sietsema uit Uithuizen en Bresser Funderingstechniek uit ‘s-Gravendeel.
Foto: Het vijzelen toont volgens Jur Bekooy, bouwkundige bij de Groninger Kerken, niet alleen vakmanschap en de vooruitgang in bouwtechnieken, maar garandeert ook de toekomstbestendigheid van het historische kerkgebouw in Overschild (foto Janna Bathoorn).