De Faculteit ITC van de Universiteit Twente in Enschede is uitgeroepen tot Beste Gebouw van het Jaar 2024. De prestigieuze prijs benadrukt de waarde van architectonisch ontwerp voor de samenleving. Het winnende project combineert volgens de vakjury indrukwekkende transformatie en duurzaamheid. Publieksfavoriet is Van Gogh Village in Nuenen.
De jury onder leiding van Marcia Luyten ziet bouwen als meer dan alleen een gebouw ontwerpen en opleveren. “Gebouwen vormen straten, buurten en gemeenschappen. Ze spelen een cruciale rol in de transitie naar een circulaire economie”.
Dit jaar werd gekozen uit 96 inzendingen. De projecten varieerden van woongebouwen en natuurpaviljoens tot musea en onderwijsgebouwen. De nadruk lag op renovatie en transformatie. De projecten tonen aan dat renovatie zowel financieel als maatschappelijk lonend kan zijn, aldus de jury, bestaand uit vooraanstaande architecten, opdrachtgevers en een politiek afgevaardigde.
Innovatief en Duurzaam
De Faculteit ITC, ontworpen door Civic Architects en VDNDP, Studio Groen+Schild en DS Landschapsarchitecten, bevindt zich in een voormalig laboratorium op de campus van de TU Twente. Het gebouw, oorspronkelijk brutalistisch, is getransformeerd tot een open en licht ‘leerlandschap’. Vier atria, gevuld met bomen, planten en een waterpartij, brengen licht en lucht in het gebouw. Nieuwe eikenhouten wanden en bamboevloeren geven het interieur warmte.
De jury prijst de architecten voor hun scherpe ingrepen. Zij hebben het gebouw omgevormd van een functioneel laboratorium naar een inspirerende onderwijsruimte. De unieke afmetingen van het gebouw zijn omgezet in een pluspunt en de installatietechniek is vernuftig weggewerkt in de vloeren. Door toepassing van warmteterugwinning en zonnepanelen werkt het gebouw energiezuinig.
“De inrichting met beplanting zorgt voor een aantrekkelijk binnenklimaat en sfeer. Het resultaat is een duurzame, flexibele en toekomstbestendige ruimte. Hier voelen studenten en onderzoekers zich thuis en worden zij gestimuleerd tot interactie en samenwerking”.
Relevantie voor de Samenleving
Het winnende project benadrukt volgens de jury de belangrijke rol van architecten bij het aanpakken van maatschappelijke uitdagingen. Door bestaande structuren te transformeren en te werken met hergebruikte en hernieuwbare materialen, dragen architecten bij aan duurzame en leefbare steden.
“De Faculteit ITC”, aldus de jury, “is een uitstekend voorbeeld van hoe architectuur kan bijdragen aan functionele, esthetische en ecologische doelen. De BNA (Branchevereniging Nederlandse Architectenbureaus), organisator van de jaarlijkse prijs, nodigt architecten en de samenleving uit om deze inspirerende transformatie te omarmen. We moedigen iedereen aan om na te denken over hoe architectuur kan bijdragen aan een betere toekomst”.
Categoriewinnaars
Leefbaarheid en Sociale Cohesie
Fietsenstalling IJboulevard, Amsterdam
Architectenbureau: VenhoevenCS architecture+urbanism
Opdrachtgever: gemeente Amsterdam
De jury vindt dat de gemeente Amsterdam als opdrachtgever lef heeft getoond om het complexe ondergrondse bouwproject fietsenstalling IJboulevard aan te gaan. “Zo is voorkomen dat de IJ-zijde (deels) dichtgebouwd zou worden met fietsenstallingen. In plaats daarvan is een geweldige openbare ruimte gecreëerd, die de kroon vormt op de ontsluiting van de achterkant van het station en stadsdeel Noord. De fietsenstalling is mooi afgewerkt en functioneert goed. De jury vindt de boulevard de grootste verdienste van het drie-vliegen-in-een-klap-project. Deze biedt welkome ademruimte in de stedelijke hectiek en voegt verblijfskwaliteit toe aan het stationsgebied. Een aanwinst voor zowel Amsterdammers als de vele reizigers die dagelijks op deze plek komen, van grote betekenis voor de leefbaarheid en sociale cohesie in de stad”.
Particuliere Woonbeleving
De Kwekerij fase 2, Utrecht
Architectenbureau: Arons en Gelauff architecten
Opdrachtgever: Jebber
De jury is onder de indruk van het project De Kwekerij fase 2 in Utrecht en dan vooral van de manier waarop architectenbureau Arons en Gelauff de stedenbouwkundig uitdagende opdracht om op een beperkte hoeveelheid grond veel woningen te bouwen heeft aangepakt. “De positie van de torens en de huizen is zo bepaald dat elke woning (44 vierkante meter) zo veel mogelijk zonlicht en uitzicht heeft. De hoogte van de torens varieert van 9 tot 11 lagen, met op elke verdieping vier huizen. Iedere woning heeft op deze manier tweezijdig uitzicht, via grote ramen die dubbelen als Franse balkons. Op de begane grond zijn de gemeenschappelijke ruimte, een café, restaurant en een fietsenwinkel. Met een goed doordachte, rationele aanpak is het gelukt om deze kleine appartementen bovengemiddelde woonkwaliteit te geven”.
Stimulerende Omgevingen
Stadhuis Den Helder
Architectenbureau: Office Winhov en Van Hoogevest Architecten
Opdrachtgever: Ontwikkelingsmaatschappij Zeestad
De jury is vol lof over het project Stadhuis Den Helder. “De keuze van de gemeente om op deze plek te gaan zitten is gedurfd, de publieke functie van het stadhuis vormt een verrijking voor het gebied. De architecten hebben goed gekeken naar de identiteit en kwaliteiten van de bestaande gebouwen. In plaats van het contrast te zoeken – de gangbare aanpak – hebben ze in de nieuwe bouwdelen op eigentijdse manier op het bestaande voortgeborduurd. De ruimtelijke beleving is daardoor versterkt; als je de publiekshal binnenstapt proef je de historie. Onderdeel van die beleving is dat de installatietechniek buiten beeld is weggewerkt; heel knap gedaan. Ook is veel aandacht besteed aan gebruik van materiaal, licht en (historisch) kleurgebruik. Mooi detail: op de houten balken zijn de oude ingekerfde teksten bewaard. Dit alles maakt een uitnodigende publieke plek en prettige werkruimte”.
Identiteit en Icoonwaarde
Museum Paleis Het Loo, Apeldoorn
Architectenbureau: KAAN Architecten
Opdrachtgever: Stichting Paleis Het Loo Nationaal Museum
De jury noemt het project Museum Paleis Het Loo in Apeldoorn een – ook constructief – gedurfde ingreep, die tegelijk ingetogen en monumentaal is. “De kwaliteit spat ervan af. De verbinding tussen het paleis met zijn historie en de hedendaagse uitbreiding is prachtig uitgewerkt; in de plattegrond, de waterpartij en de fraaie doorzichten. Door het sprankelende licht, hoogwaardig materiaalgebruik en de bijzondere belijning in het plafond heeft de ondergrondse ruimte – die makkelijk somber had kunnen worden – een feestelijk karakter gekregen. Van de windroos in de vloer tot het met oranjebloesemmotieven gedecoreerde hout; over elk detail is nagedacht. Een tot in perfectie uitgevoerd gebouw, dat imponeert en (icoon)waarde toevoegt aan het bestaande monument”.
Eervolle vermelding
Wooncorporatie De Warren, Amsterdam
Architect: Natrufied architecture
Opdrachtgever: wooncoöperatie De Warren
De jury waardeert de inzet van de bewoners om dit pioniersproject in Amsterdam van de grond te krijgen, van het zelf geoogste bouwmateriaal tot het opzetten van een vereniging waarvan zij huren. De hoofdthema’s duurzaamheid en gemeenschappelijkheid zijn consequent uitgewerkt. “De eervolle vermelding is voor het opzetten van het coöperatiemodel met een sociale en financiële structuur. Daarbij is een slim spaarsysteem met een terugvloeiregeling ontwikkeld, waardoor huurders in de loop van twintig jaar financieel iets kunnen opbouwen. De jury hoopt van harte dat dit woonmodel voor meer doelgroepen zal gaan werken”.
Foto: ITC faculteit van de Universiteit Twente in Enschede (foto Stijn Bollaert).